بازارگردانی چیست و فرآیندهای آن چگونه است؟
شاید برای شما هم این سوال مطرح شده باشد که اصلا بازارگردانی چیست و به چه معنایی است؟در سال‌های اخیر، بازار بورس مورد توجه بسیاری از مردم قرار گرفته و برای سرمایه‌گذاری به این بازار مراجعه می‌کنند. فعالیت در این بازار نیز بیش از هر زمانی، به یک دغدغه برای افراد مختلف تبدیل شده است. یکی از ارکان جدانشدنی بازار بورس، نوسان قیمت است که می‌تواند سود فراوان یا زیان بسیار زیادی برای افراد ایجاد کند. با این حال، به دلیل اینکه نوسانات بورس قانون خاصی ندارد و حتی ممکن است که گاهی از کنترل خارج شود، در بعضی از اوقات، بازار دچار آشفتگی‌هایی خواهد شد.
هنگام سقوط قیمت‌ها، افراد زیادی تلاش می‌کنند تا سهام خود را به سرعت و با قیمتی بسیار پایین، به خریداران بفروشند. این کار موجب می‌شود که بازار با خروج نقدینگی، تا آستانۀ فروپاشی خود نیز پیش برود. این موضوع می‌تواند یک فاجعه بزرگ ایجاد کرده و حتی منجر به فروپاشی اقتصاد یک کشور شود. بنابراین برای جلوگیری از ایجاد این مشکل، فرایند بازارگردانی در بازار بورس بسیار اهمیت دارد.
به منظور مدیریت این اوضاع نیاز به افراد خبره‌ای داریم که روزانه بازار را پایش کنند و با مدیریت سهام و دارایی که در دست دارند، تعادل و نقدشوندگی به موقع را به بازار ارائه دهند. در ادامه به بررسی فعالیت این افراد که به بازارگردان معروف هستند می‌پردازیم و بررسی می‌کنیم که نقش بازارگردانها در بازار چیست و چه وظایفی دارند.
اولین رویداد بازارگردانی با تحلیل سهام (تحلیل نمادهای “سرچشمه” و “ف‌افق”)
بازارگردان کیست؟
هنگامی که برخی از اتفاقات یا افراد، نوسانات غیر قابل کنترلی در بورس ایجاد می‌کنند، باعث ایجاد شیب تند در افت یا افزایش قیمت می‌شوند. این بی‌ثباتی بازار، به نفع هیچ‌کس نخواهد بود. به همین دلیل افرادی که بانی بورس هستند، بازارگردانها را وارد بازار کرده‌اند تا بتوانند از چنین اتفاقاتی جلوگیری کنند. پیش از این که به پاسخ سوال بازارگردانی چیست بپردازیم، باید بدانیم که بازارگردان کیست و چه کاری انجام می‌دهد.
در حقیقت، بازارگردان بورس یک فرد خاص نیست، بلکه شرکت‌هایی هستند که تنها به دلیل کسب سود، در بازار بورس سهام نمی‌خرند. اتفاقا این معاملات در اغلب موارد، سود بسیار کمی برای شرکت به همراه دارد، اما فعالیت بازارگردانها موجب می‌شود که قیمت‌ها کمتر دچار نوسان شوند. این اتفاق، به علت تاثیر فعالیت خریداران و فروشندگان بر روی نوسانات قیمتی بورس است. البته توجه داشته باشید که بازارگردانان همواره شرکت‌های دولتی نیستند.
بازارگردان قدرت مالی بالایی در اختیار دارد و با دارا بودن دارایی، اوراق بهادار، اختیارات و البته دانش کافی در این حوزه فعالیت می‌کنند. به این صورت موظف است روزانه تعداد مشخصی سهم را خرید و فروش کند. در مواقعی که صف خرید وجود دارد، بازارگردانها موظف هستند که سهام بفروشند تا قیمت‌ها متعادل شوند. به همین شکل روزهایی که برای فروش در بازار صف تشکیل می‌شود، بازارگردانها سهم‌ها را خریداری می‌کنند تا نه تنها سهامداران ضرر نکنند، بلکه نقدشوندگی با سرعت بالاتری انجام شود.
به طور خلاصه بازارگردان دقیقا برعکس بازار قدم می‌بردارد. اگر بازار به سمت خرید برود، او می‌فروشد و اگر بازار بفروشد، سهم می‌خرد. هدف این است که میزان نقدشوندگی را بالا ببرد و یک ثبات قابل قبولی در بازار ایجاد کند.
برای دریافت مشاوره در خصوص بازارگردانی نمادتان شماره تماس خود را ثبت کنید
وظایف بازارگردان در یک نگاه
بازارگردانها ریسک بالایی را متحمل می‌شوند. زمانی که همه فعالان بورس قصد خرید دارند، موظف به عرضه سهم است و در زمانی که صف برای فروش تشکیل شده است او می‌بایست خرید انجام دهد اما این تنها وظیفه بازارگردان نیست و ایجاد تعادل تنها تاثیر این افراد در بازار به حساب نمی‌آید؛
· کنترل دامنه نوسانات قیمت
· جلوگیری از نوسانات شدید
· افزایش قدرت نقدشوندگی
· نزدیک کردن قیمت خرید و فروش
· کاهش هزینه معاملات
انواع روش‌های بازارگردانی چیست؟
بازارگردانی در دو مفهوم وجود دارد که یکی به معنای «مدیریت بازار» و دیگری به معنای «واسطه شدن در معاملات» است.
- بازارگردانی برای مدیریت بازار: بازارگردانی در مدیریت بازار شامل موارد مختلفی از قبیل برنامه‌ریزی، اجرا، کنترل امور گوناگون بازار و ابعاد مختلف بازاریابی است.
- بازارگردانی به عنوان واسطه: در معنای دیگر، بازارگردانی به عنوان یک واسطه برای معاملات و خرید کالایی به نام خود و فروش آن است. بازارگردانی در روان کردن بازار ثانویۀ اوراق بهادار، نقش بسیار مهمی دارد و هنگامی که بازار دچار مشکل و کسادی می‌شود، این نهاد با خرید و فروش سهام، کمک بسیاری به آن می‌کند.
بنابراین تفاوت خریدار عادی با یک بازارگردان چیست؟ از لحاظ حقوقی می‌توان گفت این افراد یا شرکت‌ها مانند هر خریدار دیگری به خرید و فروش اوراق می‌پردازند، اما تفاوت آن‌ها این است که خریداران عادی، وظیفه‌ای برای خرید و فروش در موقعیت‌های کساد بازار ندارند. این در حالی است که بازارگردانان، موظف به خرید اوراق در این اوضاع خواهند بود.
تاک، صندوق بازارگردانی ترنج
شرکت ترنج با سال‌ها سابقه فعالیت در بورس، در این بازار جایگاه خوبی دارد و خدمات مالی به مشتریان خود ارائه می‌دهد. یکی از این خدمات که در این شرکت به صورت تخصصی انجام می‌شود بازارگردانی است که در این مقاله مفصل به آن پرداختیم. صندوق بازارگردانی تاک هم‌اکنون بازارگردانی ۱۶ شرکت بورسی و فرابورسی مانند مادیران، همکاران سیستم، فولاد کاویان، سیم و کابل ابهر و … را در اختیار دارد.
لازم به ذکر است که صندوق تاک شرکت ترنج نه تنها صندوق‌های تحت مدیریت خود را مانند سرو و زیتون را بازارگردانی می‌کند، بلکه با توجه به اعتبار و تخصص خود در این بازار، بازارگردانی صندوق‌هایی از جمله ثنا، رایکا و رابین را نیز برعهده دارد که مدیر آن‌ها ترنج نیست.
انواع روش‌های سرمایه‌گذاری در بورس
چرا صندوق بازارگردانی ترنج
بازارگردانی هم مانند هر فعالیت مالی دیگر نیازمند تخصص و تجربه است. حضور تیم تخصصی بازارگردانی ترنج قبل و بعد از قرارداد در کنار سرمایه‌گذاران محترم، مزیتی است که به این افراد اطمینان خاطر می‌دهد که این مجموعه برای سوددهی بیشتر تمام تلاش خود را می‌کند. تیم تحلیل ترنج نیز قیمت ذاتی سهام شرکت را به صورت تخصصی تحلیل می‌کند و در راستای نقدشوندگی بالا و صحیح آن قدم برمی‌دارد. به عبارت دیگر تیم تحلیل ترنج با تحلیل دائمی به بازارگردان کمک می‌کند تا به ارزش ذاتی اوراقی که در دست دارد آگاه باشد و بازارگردانی را بر اساس آن انجام دهد.
فرایند محور بودن هر عملیاتی در شرکت ترنج سرلوحه تمامی بخش‌ها است و بازارگردانی ترنج (صندوق بازارگردانی تاک) هم از این قاعده مستثنی نیست. در همین راستا می‌توان گفت که تیم بازارگردانی ترنج کاملا فرآیند محور و تخصصی قدم برمی‌دارد.
یکی از اهداف بازارگردان این است که با بالا بردن میزان نقدشوندگی، قیمت سهام در بازار به قیمت NAV نزدیک شود. در همین راستا، فعالیت صندوق‌هایی چون سرو و زیتون ترنج، شاهدی بر اثبات تخصص و تجربه تیم ترنج در بازارگردانی هستند.
فرآیند بازارگردانی در بورس
همان‌طور که گفتیم، بازارگردانان روش‌های مختلفی برای کنترل بازار و مدیریت آن به کار می‌گیرند. بگذارید برای روشن‌تر شدن فرایند بازارگردانی در بورس، مثالی بزنیم:
فرض کنید که یک فرد، قصد دارد که به هر دلیلی اوراق بهادار خود را بفروشد؛ هیچ خریداری در بازار وجود ندارد. آنگاه تکلیف چه می‌شود؟ در چنین شرایطی، بازارگردان طبق ضوابط موجود و ثبت سفارش در سمت تقاضا، اوراق بهادار فرد را از او خریداری می‌کند. این کار باعث می‌شود که اوراق بهادار، نقدشوندگی داشته باشند. بنابراین نگرانی سهامداران به دلیل اینکه ممکن است نتوانند سهام خود را بفروشند، کمتر خواهد شد.
به دلیل اینکه اوراق اجاره‌ای باید حتما قبل از سررسید نهایی بازارگردانی شوند، یک قرارداد میان نهاد واسط و بازارگردان منعقد می‌شود. عملی که بازارگردان در اوراق اجاره انجام می‌دهد، با توجه به اینکه دارایی اوراق مذکور برای خرید آن صادر شده باشد یا خیر، تجاری یا غیر تجاری محسوب می‌شود.
اهمیت بازارگردانی در بازار بورس
بازارگردانی نقش بسیار مهمی در کنترل بازار بورس دارد. محدوده فعالیت این شرکت‌ها، تنها برای کنترل بحران‌های اقتصادی نیست، بلکه بازارگردانها می‌توانند به صورت نامحدود، برای تنظیم قیمت‌ها در بازار فعالیت کنند.
بازارگردانان با توجه شرایط مختلف و در نظرگرفتن ضوابط تعریف‌شده، خریدهای فراوانی را ثبت و اهداف خاصی را نیز دنبال می‌کنند. برخی از مهم‌ترین این اهداف، عبارتند از:
- متعادل کردن عرضه و تقاضا برای بازار
- جلوگیری از ایجاد نوسانات شدید در بازار و کنترل قیمت‌ها
- افزایش نقدینگی اوراق بهادار
- حفظ قیمت اوراق در یک محدوده معین
مزایای بازارگردانی در بورس
بازارگردانها نقش بسیار مهمی در بورس داشته و می‌توانند تاثیر بسیار زیادی بر این بازار بگذارند. با این حال، اگر همچنان این سوال برای شما مطرح است که مزایای بازارگردانی چیست، در ادامه به بررسی برخی از این موارد می‌پردازیم:
۱. افزایش نقدشوندگی
مزایای بازارگردانی بسیار زیاد است و طبق آن‌چه پیش‌تر مطرح شد، بازارگردانان وظیفه مهمی در کنترل و افزایش نقدشوندگی بورس دارند زیرا در هنگامی که بازار دچار رکود یا کسادی است، با خرید اوراق از فروشندگان به تامین نقدشوندگی بازار کمک می‌کنند.
۲. کنترل قیمت اوراق بهادار
یکی دیگر از وظایف بازارگردانان کنترل قیمت اوراق بهادار است. آن‌ها با فعالیت خود در بازار بورس تلاش می‌کنند تا یک محدوده معین را برای نوسانات سهام حفظ کنند. همچنین، سعی می‌کنند تا نوسانات بسیار شدید سهام را کنترل، یا از ایجاد شکاف بین قیمت خرید و فروش اوراق، جلوگیری کنند.
معایب بازارگردانی
وجود برخی از محدودیت‌ها برای تامین نقدینگی تعهدات بازارگردانان، یکی از مشکلات آن‌ها است. با این حال، راه حلی که برای آن مطرح شده این است که اگر بازارگردانان برای تامین منابع خود دچار مشکل شوند، می‌توانند تعهدات خود را تا ۵۰ درصد کاهش دهند.
قوانین بازارگردانی در بورس
بازارگردانی در بورس قوانین خاص خود را دارد که شامل تعاریف، شرایط اعطای مجوز بازارگردانی، شرح وظایف آن‌ها و … می‌شود. در این‌جا به تعداد محدودی از این قوانین و اصطلاحات می‌پردازیم:
- سبا: سازمان بورس و اوراق بهادار، سبا نامیده می‌شود
- کارگزار: به اعضای شرکت بورس اوراق بهادار، کارگزار گفته می‌شود
- بازارگردان: افرادی که با کسب مجوز از سبا، اوراق معینی را در بازار بورس بازارگردانی می‌کنند
- دامنه مجاز نوسان: مقدار تغییرات مجاز قیمت اوراق بهادار که هر روز بر اساس قیمت پایانی روز قبل تعیین می‌شود
- دامنه مظنه: از آن‌جا که بازارگردان می‌تواند قیمت خاص خود را برای هر سهمی ارائه دهد، طبق قوانین اعلام‌شده سازمان بورس، سفارش‌های آنان باید در محدوده مجاز روز باشد که به این محدوده، «دامنه مظنه» می‌گویند. مظنه یک درصد است که اختلاف بین قیمت سفارش خرید و فروش ثبت‌شده توسط بازارگردانان را تعیین می‌کند. برای مثال اگر برای یک نماد معاملاتی مظنه ۲ درصدی وجود داشته باشد، حداکثر قیمتی که بازارگردان می‌تواند در سفارش فروش خود ارائه دهد، به اندازه قیمت اصلی ۴+ درصد آن خواهد بود. بدیهی است که عدم رعایت این محدوده یک تخلف به حساب آمده و تعادل بازار را برهم می‌زند
- حداقل معاملات روزانه: حداقل تعداد اوراق بهاداری که بازارگردان باید در یک روز انجام دهد، حداقل معاملات روزانه نامیده می‌شود
- حداقل سفارش انباشته: حداقل تعداد اوراق بهاداری که بازارگردان برای سفارش خرید و فروش در سامانه معاملات بورس ثبت کرده است
علاوه بر آن‌چه ذکر شد، شرایط اعطای بازارگردانی نیز در دستورالعمل صندوق آن ذکر شده است.
بازارگردانی مبتنی بر حراج چیست؟
در روش بازارگردانی مبتنی بر حراج یا همان پذیره‌نویسی، بازارگردانان وظیفه دارند که دامنه مظنه را حفظ و سفارش‌های خرید و فروش خود را با یک حد فاصل قیمتی محدود، وارد سامانه معاملاتی کنند. مزیت این کار این است که بازارگردان در این روش، همیشه آماده خرید و فروش اوراق به صورت همزمان خواهد بود.
صندوق بازارگردانی چیست؟
بودجه صندوق‌های بازرگانی به کمک سرمایه‌گذاران حقوقی تامین می‌شود. اگرچه افراد حقیقی نمی‌توانند سرمایه خود را وارد این صندوق‌ها کنند، وجود آن‌ها برای اشخاص حقیقی فعال در بورس، بسیار مهم و مفید است. صندوق‌ها کمک می‌کنند تا در قیمت‌ها دستکاری نشده و از اشتباهات سودجویانه نیز جلوگیری شود.
صندوق‌های بازارگردانی برای سرمایه‌گذاران خود هم مزایای بسیاری به همراه دارد. مثلا به کمک وجود این صندوق‌ها، کارمزد و محدودیت‌های اعتباردهی به صندوق نیز کاهش می‌یابد. صندوق‌ها همچنین ایستگاه‌های معاملاتی برای بازارگردانان ایجاد می‌کنند.
کلام آخر
این روز‌ها بورس با رونق همراه است. با این حال، هر بازاری بدون داشتن یک نیرو جهت کنترل نوسانات آن، می‌تواند خسارت‌های جبران ناپذیری برای فعالان آن حوزه و حتی کشور ایجاد کند. به همین دلیل است که وجود بازارگردانان برای بازار بورس اهمیت بسیار زیادی دارد.
بازارگردانان می‌توانند با کنترل نوسانات بازار، به افراد فعال در حوزه بورس کمک کنند تا از تغییرات قیمت درست و ملایم، سود خود را دریافت کنند.
بازارگردانی یک امر تخصصی است و نیاز دارد که بازارگردانها همیشه در حال پایش بازار باشند. رفتار و اقدام به موقع و به جای این افراد می‌تواند جلوی ضررهای ناشی از رفتارهای هیجانی را بگیرد و فرد سرمایه‌گذار را به سود بالاتر برساند.
ترنج با در اختیار داشتن تیم حرفه‌ای بازارگردانی، با مدیریت درست دارایی شما در بورس و در نقاط عطف آن یک انتخاب آگاهانه است. شما با اعتماد به ترنج در کنار ۱۶ شرکت نامی دیگر می‌توانید ثبات را تجربه کنید.
سوالات متداول
به منظور مدیریت و کنترل صف خرید و فروش و تضمین نقدشوندگی برای سهامداران، فرایندی تحت عنوان بازارگردانی تعریف می‌شود. زمانی که صف خرید بوجود می‌آید بازارگردان دست به فروش سهام می‌زند و در زمان صف برای فروش، بازارگردان اقدام به خرید می‌کند.
بازارگردانی نه تنها بازار سرمایه را از بحران دور می‌کند که از نوسانات شدید، صف خرید و فروش و افت بی‌رویه قیمت سهام هم جلوگیری می‌کند؛ درکنار اینکه بازارگردان به تضمین نقدشوندگی اوراق بهادار نیز کمک می‌کند.
بازارگردانی باعث افزایش نقدینگی و کنترل قیمت اوراق بهادار می‌شود.