ارزش خالص دارایی یا NAV چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
همۀ افراد جامعه، هر روز تلاش می‌کنند تا راه‌های بهتر، آسان‌تر و بیشتری برای افزایش مال و ثروت خود پیدا کرده یا حتی از طریق سرمایه‌گذاری، پول خود را چند برابر کنند. از طرفی، فروشگاه‌ها و صاحبان کسب و کار، به دنبال دریافت سود بیشتر از فروش محصولات یا خدمات خود هستند. با این وجود، تمام آنچه فروخته یا ارائه می‌شود صرفاً سود خالص نیست؛ بلکه ارائۀ این خدمات همواره نیازمند صرف هزینه‌هایی خواهد بود. در این میان، آنچه برای همۀ این افراد اهمیت دارد، ارزش خالص دارایی آن‌ها است. اما سوالی که اینجا پیش می‌آید این است که خالص ارزش دارایی یا NAV چیست؟
در این مقاله، به دلیل اهمیت محاسبۀ این شاخص می‌پردازیم. پس با ما همراه باشید.
ارزش خالص دارایی NAV چیست؟
این شاخص، یک معیار استاندارد بوده و با هدف مقایسۀ عملکرد شرکت‌ها (به خصوص صندوق‌های سرمایه‌گذاری) ایجاد شده است. ارزش خالص دارایی که به اختصار، NAV خوانده می‌شود، از عبارت Net Asset Value گرفته شده است. این عبارت، در حقیقت یک واحد تجاری را نشان می‌دهد که از تفریق ارزش کل بدهی‌های واحد از ارزش کل دارایی‌های آن به دست می‌آید.
فرض کنید که شما قصد سرمایه‌گذاری در یک صندوق را دارید. همان‌طور که می‌دانید، ارزش دارایی‌های سهام با توجه به شرایط بازار، دائماً در حال تغییر است. از طرفی، قسمتی از دارایی صندوق که سهام شرکت است نیز با توجه به نوسانات بازار، بالا و پایین می‌شود. همۀ این دلایل موجب می‌شود که ارزش دارایی‌های صندوق یک عدد ثابت نباشد، بلکه به طور متناوب تغییر کند. با توجه به این موارد، سرمایه‌گذاران نیاز دارند که NAV صندوق را به صورت روزانه محاسبه کنند. زیرا هنگامیکه قصد خرید و فروش سهم خود را داشته باشند، مستقیماً به NAV نیاز خواهند داشت.
ارزش خالص دارایی چگونه محاسبه می‌شود؟
محاسبه NAV، کار چندان دشواری نیست. شما می‌توانید با آگاهی از بدهی‌های صندوق و ارزش دارایی‌های آن، ارزش خالص را محاسبه کنید. همان‌طور که پیش‌تر بیان کردیم، فرمول محاسبۀ ارزش دارایی خالص، برابر است:
ارزش خالص دارایی (NAV) = بدهی‌ها – ارزش کل دارایی‌ها
حال برای این که بتوانیم ارزش خالص دارایی‌ها به ازای هر سهم (NAVPS) را محاسبه کنیم، نیازمند این هستیم که یک قدم دیگر به حاصل تفریق بالا اضافه کنیم. بنابراین طبق این گفته، NAV برابر با ارزش دارایی‌های صندوق، منهای بدهی‌های صندوق، تقسیم بر تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری نزد سرمایه‌گذاران است. برای فهم راحت‌تر این موضوع، بهتر است که یک مثال بزنیم:
فرض کنید که ارزش روز دارایی‌های یک صندوق، برابر با ۶۰ میلیارد تومان و بدهی‌های آن نیز ۲ میلیارد تومان باشد. با این حساب، NAV آن در پایان روز ۵۸ میلیارد تومان خواهد بود. حال اگر بخواهیم ارزش خالص هر واحد را حساب کنیم باید این عدد را بر تعداد واحدها تقسیم کنیم. فرض کنید که تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری در مثال قبل، ۴۰۰ هزار واحد باشد؛ در این صورت ارزش خالص هر واحد سرمایه‌گذاری ۱۴۵ هزارتومان خواهد بود.
روش‌های دیگری نیز برای محاسبه ارزش دارایی خالص وجود دارد. مثلا اگر ارزش افزودۀ دارایی‌های غیرمجاز را با سرمایۀ در گردش خالص و ارزش افزودۀ سرمایه‌گذاری‌ها جمع کنید، NAV به‌دست می‌آید.
اهمیت محاسبه ارزش خالص دارایی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری
سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها یکی از بهترین موقعیت‌ها برای تمامی افرادی است که که در بازار سرمایه فعالیت دارند. این مکان‌ها به دلیل این که توسط متخصصان، تحلیل‌گران و افراد کار بلد مدیریت می‌شوند برای افرادی که اطلاعات زیادی درباره این موضوع ندارند یا زمان کافی برای خرید و فروش سهام خود در موقعیت مناسب ندارند، بهترین گزینه سرمایه‌گذاری است.
در ابتدا باید بدانید که صندوق، بدون سرمایه‌گذاران هیچ است و همۀ دارایی آن، از سرمایه این افراد ایجاد می‌شود. صندوق با پول جمع‌آوری‌شده در سهامی متنوع و اوراق بهادار سرمایه‌گذاری کرده و تعداد مشخصی از واحدهای سرمایه را به مالک می‌دهد. هر سرمایه‌گذار می‌تواند سهام خود را بفروشد و سود یا ضرر آن را دریافت کند. با این حال به دلیل اینکه خرید و فروش سهام صندوق به صورت منظم انجام شود، ایجاد فرایندی برای قیمت‌گذاری سهام ضروری است.
در حقیقت به دلیل این که هر بار خرید سهام مبلغی به صورت کارمزد دارد، محاسبۀ ارزش خالص دارایی یا همان NAV برای هر واحد را به یک ضرورت تبدیل می‌کند. این امر، سازوکار قیمت‌گذاری مبتنی بر NAV نامیده می‌شود.
راهکارهایی جهت محاسبه NAV برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری
گاهی اوقات باید با ارزش‌گذاری سرمایه‌گذاری‌های شرکت، رقم نهایی را با بهای تمام‌شده در صورت‌های مالی آن، مقایسه کنیم. بنابراین، اگر ارزش بازار بیشتر از بهای تمام‌شده باشد، این مقدار باید در محاسبۀ NAV در نظر گرفته شود زیرا این اطلاعات، در ترازنامه پنهان بوده است. بنابراین، مجموع حقوق صاحبان سهام با مازاد ارزش سرمایه، خالص ارزش دارایی‌ها را تعیین خواهد کرد.
NAV صدور چیست؟
هنگامیکه سرمایه‌گذاران برای خرید واحدهای جدید صندوق مبلغی را پرداخت می‌کنند، در حقیقت عمل NAV صدور انجام می‌شود. این مقدار اندکی بیشتر از ارزش خالص NAV برای هر واحد است. دلیل این تفاوت این است که هنگامیکه مدیر صندوق قصد خرید اوراق بهادار جدیدی دارد، باید مبلغی را به عنوان هزینۀ کارمزد پرداخت کند؛ بنابراین به دلیل این که این هزینه به سرمایه‌گذاران قدیمی‌تر تحمیل نشود، سرمایه‌گذارانی که جدیداً قصد خرید دارند، این مبلغ را پرداخت می‌کنند.
NAV ابطال چیست؟
حالا فرض کنید که یک سرمایه‌گذار قصد فروش واحدهای خود را داشته و به پول نقد احتیاج دارد. در این صورت، قیمت واحدها به صورت NAV ابطال، محاسبه می‌شود. برای محاسبه NAV ابطال، باید قیمت هر واحد را در زمان ابطال آن و با فرض کسر هزینه‌های مربوط به معاملات، از بهای فروش دارایی سبد تعیین کرده و سپس، مبنای خالص پرداخت را به شخص بپردازیم.
به عبارت ساده‌تر، هزینۀ کارمزد معاملات فروش در نظر گرفته شده و ارزش خالص از هر واحد آن کسر می‌شود. بنابراین، NAV ابطال در اکثر مواقع کمتر از یا مساوی با NAV هر واحد است. به این ترتیب، می‌توان گفت که قیمت ابطال یا صدور واحدها نیز بر اساس NAV تعیین شده و هم جهت با تغییرات آن، تغییر می‌کند. تغییر ارزش واحدهای صندوق، سود و زیان سرمایه‌گذار را تعیین خواهد کرد.
نکات مهم درباره NAV در هر سهم
- در نظر داشته باشید که شرکت‌های سرمایه‌گذاری بورسی در ایران، عمدتاً از نوع سرمایه ثابت هستند. بنابراین، طبق قوانین کشور، ملزم به محاسبه NAV نخواهند بود. اما برخی از این شرکت‌ها علاوه بر خدمات مدیریت دارایی و امور سرمایه‌گذاری، مدیریت شرکت‌های هلدینگ را نیز بر عهده دارند. همین موضوع موجب شده که در NAV هر سهم، پیچیدگی‌ها و ابهام‌هایی به وجود بیاید.
- یکی دیگر از مواردی که NAV یا ارزش خالص دارایی را دچار اندکی پیچیدگی می‌کند، دارایی‌های غیر بورسی شرکت‌های سرمایه‌گذاری است. در کل، باید توجه داشته باشید که محاسبۀ ارزش دارایی خالص هر سهم در بازار سرمایه، مشکلات و نارسایی‌هایی دارد که در حال حاضر، قانون یا راه حل مناسبی برای آن ارائه نشده است.
- در نظر داشته باشید که گاهی ممکن است تاریخ آخرین ترازنامۀ مالی، با آخرین صورت وضعیت پرتفوی شرکت یکسان نباشد؛ در این صورت، سود تقسیم‌شده بین این دو تاریخ از سمت شرکت، موجب کاهش قیمت سهام خواهد شد. بنابراین، باید سودهای تقسیمی محقق‌شده نیز به محاسبات اضافه شوند.
- یکی دیگر از مشکلات مشابه موجود برای محاسبه ارزش خالص دارایی یا NAV، این است که در برخی از اوقات سهم پرتفوی یک شرکت با قیمت سهام آن متفاوت است. این موضوع در شرکت‌هایی که سرمایه‌گذاری‌های غیر بورسی زیادی دارند، مشهودتر است. بنابراین، بسیاری از سرمایه‌گذاران ناچار می‌شوند که از حدس و گمان خود جهت محاسبۀ NAV هر سهم و برآورد تقریبی قیمت سهام شرکت استفاده کنند. این مشکلات و دشواری‌ها برای محاسبۀ NAV باعث شده که بعضی از سرمایه‌گذاران، شرکت‌های سرمایه‌گذاری را بر مبنای EPS آن‌ها قیمت‌گذاری کنند.
- برخی از شرکت‌هایی که در بازار بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند، علاوه بر فعالیت‌های سرمایه‌گذاری، در کارهای دیگری مانند فعالیت‌های تولیدی و خدماتی نیز مشغول هستند. بدیهی است که محاسبه NAV هر سهم چنین شرکت‌هایی، محتوای علمی و عملی ندارد.
جمع‌بندی
در این مقاله تلاش کردیم تا به سوال ارزش خالص دارایی یا NAV چیست؟ به طور کامل پاسخ دهیم. همان‌طور که مطرح شد، این شاخص برای ارزش‌گذاری شرکت‌های سرمایه‌گذاری ناو، بیشترین کاربرد را داشته و شرکت‌های هلدینگ نیز از آن استفادۀ زیادی می‌کنند. محاسبۀ NAV برای شرکت‌ها، به صورت روزانه انجام گرفته و در انتهای هر روز، در سایت صندوق منتشر می‌شود.
در نظر داشته باشید که NAV، ملاکی برای ارزیابی کامل عملکرد یک صندوق سرمایه‌گذاری نیست. در واقع برای این که عملکرد صندوق را بسنجید، باید بازده و ریسک صندوق را بررسی کرده و آن را با شاخص بورس و دیگر صندوق‌هایی که ماهیت آن‌ها مشابه صندوق مورد نظر است، مقایسه کنید. در این صورت، می‌توانید نتیجه‌ای مناسب برای انتخاب صندوق خود داشته باشید.