بورس چیست؟

بورس واژه‌ای است که این روزها بسیار به گوشمان می‌رسد و یک گزینه مهم و قابل توجه برای سرمایه‌گذاری است. این کلمه که ریشه فرانسوی دارد، به اصطلاح و در اذهان عمومی به  بازار اوراق بهادار اطلاق می‌شود. به عبارت ساده و سنتی به مکانی که در آن افراد به خرید و فروش اوراق بهادار، کالاها و … می‌پردازند و سازمان‌دهی و مدیریت می‌شوند، بورس می‌گویند اما به لحاظ ریشه‌یابی می‌توان این واژه را یک کلمه بلژیکی و به لحاظ قدمت آن را برای قرن سیزدهم دانست. 

بورس چطور کار می‌کند؟ چقدر برای سرمایه‌گذاری امن است و باقی موارد مربوط به بورس را در ادامه بررسی کرده‌ایم.

بورس چطور کار می‌کند؟

بورس به عنوان یک بازار سعی می‌کند مسیر معاملات اوراق بهادار یا کالا را تسهیل کند. این بازار تلاش می‌کند، معامله‌گران حرفه‌ای، سرمایه‌گذاران فردی، شرکت‌ها و دولت‌ها را در یک بازار واحد گرد هم آورد. به عبارت ساده‌تر می‌توان گفت بورس راه ارتباطی بین سرمایه‌گذار و شرکت‌ها است.

راه ارتباطی بین این دو دسته نه تنها به چرخه اقتصادی کمک می‌کند که برای هر دو طرف سومند خواهند بود. لازم به ذکر است که منظور از سرمایه‌داران، صرفا افرادی که سرمایه کلان دارند نیست؛ بلکه هر فردی با هر میزان سرمایه که در بورس فعالیت می‌کند در دسته سرمایه‌داران قرار می‌گیرد. 

تاریخچه بورس

تاریخ بورس بنا به منابع تاریخی به قرن سیزدهم برمی‌گردد. تاجر معروفی در شهر بروژ بلژيک در اقامتگاهی که به او تعلق داشت، سرمایه‌داران را به دور خود جمع می‌کرد و به داد و ستد می‌پرداختند. این تاجر پارچه که در قرن سیزدهم می‌زیست، روبرت ون در بوئرس نام داشت که واژه بورس هم از نام همین تاجر برداشته شده است.

از همان موقع تا قرن شانزدهم مردم برای مبادله کالا و معاملات خود در مناطق مشخص و مشترکی گرد هم می‌آمدند و به گفتگو و داد و ستد می‌پرداختند اما در قرن شانزدهم بود که اولین بورس مدرن در آمستردام تاسیس شد. در این بورس جدید مردم امکان خرید و فروش سهام داشتند. با گذشت زمان این مدیریت روی این مدل از تجارت بیشتر و بیشتر شد و سازماندهی بهتری گرفت؛ فرآیند مبادلات مدون‌تر شد و در نتیجه آن صرافی مانند بورس نیویورک (NYSE) توسعه یافت. 

از طرف دیگر قدمت بورس پاریس به سال ۱۷۲۰ بازمی‌گردد و این بازار هم در اواخر دهه ۹۰ میلادی (۱۹۹۹) به طور کامل سازماندهی شد و شکل مدرن گرفت. این شکل‌گیری شامل یک شراکت بزرگ بین بورس پاریس و هفت بورس بزرگ اروپایی دیگر در سال ۱۹۹۹ شد. در همین سال بورس پاریس با بورس کالای شیکاگو و بورس بین‌المللی پول سنگاپور قراردادی برای یک اتحاد جهانی بست تا بتواند تمامی مناطق زمانی اروپا، ایالات متحده امریکا و آسیا را پوشش دهد تا در نتیجه آن سرمایه‌گذاران یک تجارت ۲۴ ساعته را تجربه کنند.

ورود بورس به ایران

تاریخچه بورس ایران پیوند عجیبی با بلژیکی‌ها دارد؛ در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی بود که فردی به نام ران لوترفلد که اصلیت بلژیکی داشت، اساسنامه داخلی بورس ایران را با مطالعاتی گسترده در حوزه تاسیس بورس در ایران، نوشت و به مسئولان ایرانی تحویل داد. به تاریخ این رویداد مهم اگر توجه کنیم متوجه مجاورت آن با جنگ جهانی دوم می‌شویم. بحران جنگ جهانی دامن این بازار نوپا را نیز گرفت و این راه‌اندازی مجدد آن به ۲۵ سال بعد موکول شد. سال ۱۳۴۱ بود که مجدد به کمک بلژیکی‌ها  و با حضور چند جانبه وزارت بازرگانی، بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، وزارت دارایی و … اساسنامه نخستین بورس ایران تشکیل شد.

نکته جالب توجه این است که اولین فعالیت بورس ایران به تاریخ ۱۵ بهمن سال ۱۳۴۶ برمی‌گردد. این معامله بورسی روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی انجام شد.

در طی این سال‌ها شکل فعالیت شرکت‌ها در بورس بسیار متحول و پیشرفته شده است. امروزه فعالیت و سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه بسیار ساده‌تر از گذشته شده است  افراد با سهولت بیشتری به معاملات روزانه خود می‌پردازند.

این قدمت و تاریخچه‌ای که در پشت سازمان بورس اوراق بهادار قرار دارد، به سرمایه‌گذاران این اطمینان را می‌دهد که با خیالی آسوده و تحت قوانین و مقرراتی به‌روز پا در این عرصه بگذارند. تمامی قوانین و مقررات منطبق بر شرع و قانون سازمان بورس اوراق بهادار را می‌توانید در سامانه جامع WWW.seo.ir مشاهده و پیگیری کنید.

چرا بورس خوب است؟

بورس به عنوان یک بستر برای سرمایه‌گذاری دارای مزایای بسیاری است که می‌توان آن‌ها لیست کرد اما اگر بخواهیم نگاهی تخصصی‌تر و جامع‌تر به آن داشته باشیم، می‌توانیم مزایای بورس را از دو منظر دیدگاه خرد و کلان بررسی کرد؛ 

بررسی مزایای بورس از دیدگاه خرد

دیدگاه خرد بازار سرمایه را از منظر بازدهی، تنوع، نقدشوندگی و میزان سرمایه برای ورود بررسی می‌کند. در ادامه بورس را با توجه به همین ویژگی‌ها تحلیل خواهیم کرد؛

بازدهی: افراد برای حفظ سرمایه و بیشتر شدن آن به دنبال سرمایه‌گذاری می‌روند. با توجه به نمودار پایین می‌بینیم که بورس یکی از بهترین ابزارها برای حفظ ارزش دارایی در برابر تورم است.

تنوع: هم‌اکنون بیش از ۷۰۰ نماد در بورس فعال هستند و ابزارهای سرمایه‌گذاری متنوعی نیز مانند انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارند که با توجه به میزان ریسک‌پذیری شما، آشنایی شما با بازار سرمایه و هدفتان از سرمایه‌گذاری می‌تواند به شما خدمات ارائه دهد.

نقدشوندگی بالا: از دیگر مزیت‌های که بورس نسبت به دیگر بازارها دارد، نقدشوندگی بالای آن است. به این معنا که شما می‌توانید هر زمانی که تصمیم گرفتید، سهم‌های خود را نقد کنید. این درصورتی است که ملک، زمین و خودرو و حتی دلار نسبت به بورس نقدشوندگی بسیار پایین‌تری دارند.

سرمایه‌گذاری با پول کم: شما با هر میزان دارایی و با حداقل ۵۰۰ هزار تومان می‌توانید در بازار سرمایه سرمایه‌گذاری کنید و از مزایای آن استفاده کنید. بورس برای سرمایه‌گذاران ابزارهای مختلفی برای سرمایه‌گذاری ارائه می‌دهد. 

بررسی مزایای بورس از دیدگاه کلان

رشد اقتصادی: خیلی از مردم را می‌توانیم سرمایه‌داران منفعل به حساب بیاوریم. به این معنا که این افراد دارای پس‌اندازهای کم یا زیاد هستند که راکد مانده است. بورس می‌تواند این دارایی‌ها را جمع‌آوری کند و در تولید، تامین مالی موسسه‌ها و … به‌کارگیرد که در نتیجه تمامی این‌ها به رشد اقتصادی کشور کمک  می‌کند.

کنترل حجم پول: زمانی که میزان نقدینگی در کشور زیاد می‌شود، دولت برای مهار تورم بیشتر می‌تواند با انتشار اوراق مشارکت و فروش سهام، این نقدینگی را کنترل کند.

انواع بورس در ایران

بازار مالی ایران به طور کلی به چهار دسته تقسیم می‌شود که در ادامه با هر یک از این بازارها آشنا می‌شویم؛

بورس اوراق بهادار

بورس اوراق بهادار به بازاری گفته می‌شود که در آن دارایی‌هایی مانند سهام شرکت‌ها، انواع اوراق و … خرید و فروش می‌شود. شرکت‌ها برای پذیرفته شدن در بورس اوراق بهادار باید معیارهایی مانند شفافیت، نقدشوندگی، سودآوری و … را داشته باشند و با توجه به نوع شرکت و معیارهایی که باید داشته باشد، به دو دسته بازار اول و بازار دوم تقسیم می‌شود.

فرابورس

برای ورود به بورس اوراق بهادار همان‌طور که در بالا به آن اشاره شد، باید شرایط خاصی وجود داشته باشد اما برخی سازمان‌ها تمامی این شرایط را ندارند یا قصد دارند خیلی سریع وارد بازار سرمایه شوند؛ یکی از اصلی‌ترین وظایف شرکت فرابورس ایران (Over The Counter) یا OTC هدایت و مدیریت همین دسته از سازمان‌ها است. در فرابورس ایران شرکت‌ها با احراز حداقل شرایط و در کمترین زمان ممکن وارد بازار سرمایه می‌شوند. 

بورس کالا

همان‌طور که از نام بورس کالا مشخص است، این بازار محلی برای ارائه کالا، قیمت‌گذاری توسط کارشناسان بورس کالا و خرید فروش است. در این بازار به‌طور معمول کالاهای خامی مانند انواع فلزات، پسته، زعفران و … معامله می‌شود. 

بورس انرژی

بورس انرژی هم مانند سایر بازارها که در بالا به آن‌ها اشاره شد، بستری است برای معاملات حامل‌های انرژی مانند نفت و گاز و … . وجود این بازار کمک می‌کند که قیمت حامل‌های انرژی به تعادل برسد. لازم به ذکر است که بورس انرژی دارای سه بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی است.

ساعات کاری بورس در ایران

ساعت کاری بورس از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر است. بورس در روزهای جمعه و تمامی تعطیلات رسمی، تعطیل خواهد بود. در نظر داشته باشید که معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری تا ساعت ۱۵ امکان‌پذیر است.

چگونه در بورس سرمایه‌گذاری کنیم؟

از آنجایی که فعالیت در بورس می‌تواند یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه باشد، برای حضور در این بازار باید مراحل زیر را طی کنید؛

۱- دریافت کد ده رقمی سجام

۲- انتخاب کارگزاری

۳- شروع معامله

انواع سهام و اوراق 

سهام عادی: شما با خرید سهام عادی، یکی از سهام‌داران شرکت مورد نظر می‌شوید و در سود و زیان آن‌ها شریک خواهید بود.

سهام ممتاز: این نوع سهام در ایران وجود ندارد و یکی از اصلی‌ترین تفاوت‌هایش با سهام عادی در این است که اگر زمانی شرکتی منحل شد، دارندگان سهام ممتاز برای توزیع حق و حقوق، حق تقدم دارند.

اوراق قرضه: شما با خرید اوراق قرضه در بازه‌های زمانی معین شده می‌توایند سود دریافت کنید و در تاریخ از پیش تعیین شده نیز اصل مبلغ سرمایه‌گذاری شده را دریافت خواهید کرد.

اوراق مشارکت: در اوراق مشارکت شما در زمان تعیین شده سود قطعی و اصل سرمایه خود را دریافت می کنید اما تا آن زمان نیز سود علی‌الحساب برای شما واریز می‌شود.

سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس

همان‌طور که بارها در متن اشاره شد، بورس برای سرمایه‌گذاری ابزارهای بسیاری دارد. یکی از ابزارها انواع روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است. خیلی از افراد علاقه دارند که خودشان درگیر نوسانات و هیجان بازار سرمایه باشند. این دسته افراد ریسک‌پذیری بالایی دارند و درکنار این خصوصیت، زمان کافی و دانش مربوط به آن را نیز دارند. در عوض بسیاری از افراد صرفا هدفشان از حضور در بورس، سرمایه‌گذاری است و نمی‌خواهند در برابر تورم جا بمانند. سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری بهترین راهکار برای این افراد است. در کنار این افراد، شرکت‌ها و افرادی هم هستند که سرمایه کلانی در اختیار دارند؛ سبدگردانی نیز از دیگر ابزارهایی است که این افراد می‌توانند به کمک آن وارد بازار سرمایه شوند بدون آنکه برای مدیریت دارایی خود نیاز به صرف وقت و آموزش داشته باشند.

کلام آخر

در این مقاله سعی شده بورس را از تمامی منظرها تاریخی و تکنیکی بررسی کنیم. از زمانی که برای اولین‌بار بنای این بستر برای مبادلات آماده می‌شد و علت نام‌گذاری آن، تا ورودش به ایران و چالش‌هایی که برای پایداری با آن مواجه بوده است. 

با توجه به نموداری که در بالا آورده شده، با تمامی نوساناتی که بازار سرمایه دارد اما همچنان می‌توان بورس را یکی از بهترین روش‌های سرمایه‌گذاری دانست.